อถ ศัพท์ กับ ต สัพพนาม

อถ ศัพท์ที่เป็นกาลสัตตมี เมื่อมี ต สัพพนาม
อยู่ร่วมในประโยคเดียวกัน มีนิยมให้แปลง ต เป็น น
คือที่เป็น ตํ ก็ให้เป็น นํ, เป็น เต ก็ให้เป็น เน,
ตสฺส เป็น อสฺส(ไม่ใช่ นสฺส), ที่เป็น เตสํ ให้เป็น เนสํ
แล้วเรียงไว้เป็นอันดับที่สองของ อถ ศัพท์เสมอไป
เช่น อถ นํ, อถ เน, อถสฺส, อถ เนสํ, ถึงเมื่อยังเป็น ต อยู่
ยังมิได้ทำการแปลงจะต้องวางไว้ที่ไหนก็ตาม

เมื่อแปลงแล้วต้องเลื่อนไปอยู่หลัง อถ ศัพท์ทันที
โดยมิต้องคำนึงถึงหลักสัมพันธ์แต่อย่างใด
นี้เป็นกฎนิยมที่ท่านใช้เป็นหลักแน่นอนไม่ว่าที่ไหน

แต่ระวังอย่าเอา อถ ศัพท์ที่เป็นเลขนอก
ไปปนกับ ต สัพพนามที่เป็นเลขในแล้วแปลงเป็นอันขาด
เพราะคนละประโยคกัน.
.................................................................................................................
จาก หนังสือคู่มือ ฝึกหัดแต่งไทยเป็นมคธ สำหรับ ป.ธ.๔-๕-๖
สมเด็จพระมหาวีรวงศ์(มานิต ถาวโร ป.ธ.๙)
อดีตกรรมการแผนกตำรา มหามกุฏราชวิทยาลัย
ในพระบรมราชูปถัมภ์และมหาเถรสมาคม คม