อปริหานิสูตร

[ ๓๗ ] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ! ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม ๔ ประการ
เป็นผู้ไม่ควรเพื่อเสื่อมรอบ ชื่อว่า ย่อมประพฤติใกล้นิพพานทีเดียว
ธรรม ๔ ประการเป็นไฉน?

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ! ภิกษุในธรรมวินัยนี้
ย่อมเป็นผู้สมบูรณ์ด้วยศีล ๑
เป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย ๑
เป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะ ๑
เป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งมีความเพียรเครื่องตื่นอยู่ ๑

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ! ก็ภิกษุเป็นผู้สมบูรณ์ด้วยศีลอย่างไร
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้มีศีล สำรวมระวังในพระปาติโมกข์


ถึงพร้อมด้วยอาจาระและโคจร
มีปรกติเห็นภัย ในโทษมีประมาณน้อย
สมาทานศึกษาอยู่ ในสิกขาบททั้งหลาย
ภิกษุเป็นผู้สมบูรณ์ ด้วยศีล อย่างนี้แล

ดูกรภิกษุทั้งหลาย !
ก็ภิกษุเป็นผู้คุ้มครองทวาร ในอินทรีย์ทั้งหลาย อย่างไร?

ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เห็นรูปด้วยจักษุแล้ว
ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ
ย่อมประพฤติเพื่อสำรวมจักขุนทรีย์
ที่เมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันลามก
คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้
ชื่อว่า รักษาจักขุนทรีย์
ชื่อว่า ถึงความสำรวมในจักขุนทรีย์

ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ฟังเสียงด้วยหู ...
ดมกลิ่นด้วยจมูก ... ลิ้มรสด้วยลิ้น ...
ถูกต้องโผฏฐัพพะด้วยกาย ... รู้แจ้งธรรมารมณ์ด้วยใจแล้ว
ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ


ย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมมนินทรีย์ ที่เมื่อไม่สำรวมแล้ว
จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันลามก
คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้
ชื่อว่า รักษามนินทรีย์
ชื่อว่า ถึงความสำรวมในมนินทรีย์

ภิกษุเป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลายอย่างนี้แล

























ดูกรภิกษุทั้งหลาย ! ก็ภิกษุเป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะอย่างไร?

ภิกษุในธรรมวินัยนี้
พิจารณาโดยแยบคายแล้ว ย่อมกลืนกินซึ่งอาหาร
มิใช่เพื่อจะเล่น มิใช่เพื่อจะมัวเมา
มิใช่เพื่อประเทืองผิวมิใช่เพื่อจะตกแต่ง
เพียงเพื่อร่างกายนี้ดำรงอยู่ได้
เพื่อยังอัตภาพให้เป็นไปเพื่อกำจัดความลำบาก
เพื่ออนุเคราะห์พรหมจรรย์ ด้วยหวังว่า
จักกำจัดเวทนาเก่าและจักไม่ยังเวทนาใหม่ให้บังเกิดขึ้น
ความเป็นไป ความที่ร่างกายไม่มีโทษ
และความอยู่สำราญจักมีแก่เรา ด้วยอาการอย่างนี้
ภิกษุเป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะอย่างนี้แล

ดูกรภิกษุทั้งหลาย
ภิกษุเป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเครื่องตื่นอยู่อย่างไร?

ภิกษุในธรรมวินัยนี้
ย่อมชำระจิต ให้บริสุทธิ์จากธรรมเครื่องกั้น
ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่งตลอดวัน
ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์ จากธรรมเครื่องกั้น
ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่ง
ตลอดปฐมยามแห่งราตรี

ย่อมสำเร็จสีหไสยาโดยข้างเบื้องขวา ซ้อนเท้าเหลื่อมเท้า
มีสติสัมปชัญญะ มนสิการความสำคัญในอันจะลุกขึ้น
ตลอดมัชฌิมยามแห่งราตรี

ลุกขึ้นแล้ว
ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์ จากธรรมเครื่องกั้น
ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่ง
ตลอดปัจฉิมยามแห่งราตรี
ภิกษุเป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเครื่องตื่นอยู่อย่างนี้แล

ดูกรภิกษุทั้งหลาย !
ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม ๔ ประการนี้แล
เป็นผู้ไม่ควรเพื่อเสื่อมรอบ
ชื่อว่า ย่อมประพฤติใกล้นิพพานทีเดียว ฯ

ภิกษุผู้ดำรงอยู่ในศีล
สำรวมในอินทรีย์ทั้งหลาย รู้ประมาณในโภชนะ
และย่อมประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเครื่องตื่นอยู่

ภิกษุผู้มีปรกติพากเพียรอยู่อย่างนี้
ไม่เกียจคร้านตลอดวันและคืน
บำเพ็ญกุศลธรรมเพื่อถึงความเกษมจากโยคะ
ภิกษุผู้ยินดีในความไม่ประมาทหรือ มีปรกติเห็นภัยในความประมาท
เป็นผู้ไม่ควรเพื่อความเสื่อม

ชื่อว่าประพฤติใกล้ นิพพานทีเดียว ฯ

จบสูตร

พระไตรปิฎก ฉบับบาลีสยามรัฐ ( ภาษาไทย ) เล่มที่ ๒๑
พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๑๓ อังคุตตรนิกาย จตุกกนิบาต
หน้าที่ ๓๙ / ๒๔๐หัวข้อที่ ๓๗